Wielu z nas zastanawia się, dlaczego jedne państwa są bogatsze, a inne biedniejsze. Myśląc nad prawidłową odpowiedzią, w naszej głowie pojawiają się setki myśli. Pytania, czy Niemcy są bogatsze od Norwegii oraz dlaczego Gwatemala nie może sobie pozwolić na taki komfort życia jak Finlandia są na porządku dziennym.
Warto zwrócić uwagę, że każda gospodarka światowa ma swoją politykę, zasoby naturalne oraz ludność. Duży wpływ na całokształt funkcjonowania państwa ma również zachowanie mieszkańców oraz historia. Niemniej jednak należy stwierdzić, że każdy dąży do osiągnięcia bogactwa. To, w jaki sposób osiągnie cel jest indywidualną sprawą. Na szczęście w przypadku poszczególnych krajów jesteśmy w stanie zmierzyć ten proces. Służą do tego wskaźniki, które pokazują, jak szybki jest rozwój gospodarczy.
Rozwój gospodarczy mierzony jako PKB
Najbardziej popularnym miernikiem wzrostu gospodarczego jest tzw. produkt krajowy brutto. Jest klasyfikowany jako jeden z podstawowych mierników efektów pracy przez społeczeństwo danego kraju. Warto dogłębnie poznać istotę jego działania, aby wiedzieć, co składa się na rozwój gospodarczy wybranych państw.
Po pierwsze warto skorzystać ze wzoru, który opisuje PKB. Składa się na niego suma czterech zmiennych. Generalnie rzecz biorąc produkt wzór na produkt krajowy brutto wygląda następująco:
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto
Jak widać za wzrost gospodarczy odpowiadają cztery czynniki. Konsumpcja jest ilością zakupionych dóbr i usług. Istotnie wpływa na rozwój gospodarczy, bowiem stanowi o bogactwie społeczeństwa. W skrócie mówiąc, im więcej pieniędzy mają ludzie, tym skłonni są wydawać większe ilości gotówki.
Drugim czynnikiem są inwestycje. Jest to niezwykle ważny element, dzięki któremu dana gospodarka jest się w stanie rozwijać. Inwestycje stanowią kluczowy element do powstawania innowacji, a jak wiadomo nowoczesna gospodarka nie może bez nich funkcjonować w konkurencyjny sposób.
Wydatki rządowe stanowią również ważny element. Niejednokrotnie stanowią podstawę do
Ostatnim czynnikiem jest eksport netto. Jest to różnica pomiędzy eksportem, a importem dóbr i usług w danym kraju.
Wady PKB
To, że produkt krajowy brutto stanowi ważny czynnik badania wzrostu zamożności nie oznacza, że jest wolny od wad. Przede wszystkim należy liczyć się z tym, że nie uwzględnia on produkcji nieewidencjonowanej. Ma to duże znaczenie w odniesieniu do państw, gdzie szara strefa jest dość istotnie rozwinięta. Dochody ludności osiągane nielegalnie nie będą wpływały na dobrobyt państwa, choć tak na prawdę prowadzą do wzrostu bogactwa.
Co więcej PKB nie sprawdzi się najlepiej w przypadku analizy czynników zewnętrznych, takich jak np. zanieczyszczenie powietrza, czy powstające odpady w procesie produkcji. Wiele państw rozwijających się, pomimo skokowego wzrostu tego wskaźnika generuje dodatkowe problemy np. środowiskowe.
PKB nie uwzględnia również podziału społeczeństwa na klasy względem zamożności. Dodatkowo nie obejmuje kluczowych czynników takich jak czas wolny, czy wartości dodanej wytwarzanej nieodpłatnie, do której możemy zaliczyć wolontariat.
Na koniec należy wspomnieć o tzw. efekcie bazy, który w znaczny sposób prowadzi do zakłamania wyników. Kraje startujące z wysokiego poziomu np. Szwajcaria będą miały praktycznie zawsze niższy wzrost PKB od krajów rozwijających się (np. Brazylia). Wszystko za sprawą tego, że rozwinięte gospodarki osiągnęły już wystarczająco wysoki poziom, którego skokowe podnoszenie jest niezwykle trudne, wręcz niemożliwe. Kraje rozwijające się nie borykają się z takimi trudnościami. Nawet stosunkowo niewielkie wydatki przyczynią się do dużych wartości wzrostu.
Różne sposoby obliczania PKB oraz jego alternatywy
Rozwój gospodarczy to pojęcie na tyle szerokie, że nie sposób dokładnie oszacować jego wartości. Niemniej jednak nawet PKB jest traktowanie w różnorodny sposób.
Opisywany wskaźnik może być liczony trzema metodami: wydatkową, dochodową oraz produkcyjną. Co więcej, często stosuje się też tzw. PKB na jednego mieszkańca, czyli fachowo mówiąc PKB per capita. Taka odmiana pozwala średnie przyporządkowanie wzrostu bogactwa na głowę.
PKB może być liczone również według parytetu siły nabywczej. W takim przypadku mamy do czynienia z lepszym, realnym odwzorowaniem wartości dochodu w danym kraju.
Alternatywą dla PKB jest jego mniej znany brat PNB, czyli produkt narodowy brutto. Podstawowa różnica pomiędzy tymi dwoma wskaźnikami polega na tym, że PNB uwzględnia produkty i usługi wytworzone przez cały naród, natomiast PKB skupia się wyłącznie na danym terytorium.
Wzrost gospodarczy i jego fazy
Rozwój gospodarczy poza mierzeniem jego wartości może być klasyfikowany w nieco inny sposób. Dla ułatwienia oraz lepszego zobrazowania często można spotkać się z fazami przez jakie przechodzi konkretne państwo. Inaczej zagadnienie nazywa się cyklem koniunkturalnym.
Z reguły wyróżniamy cztery fazy, przez które przechodzi dane państwo:
- Ożywienie – jest to pierwsza faza przez którą przechodzi dany kraj. Cechuje się dużą dynamiką wzrostu PKB oraz znaczącym spadkiem bezrobocia. Świetnym przykładem gospodarek będących w tej fazie są np. wcześniej wspomniane Indie.
- Szczyt – to kolejna faza, która następuje po ożywieniu. Jej cechą charakterystyczną jest osiągnięcie maksymalnie najwyższego poziomu PKB.
- Kryzys – to moment, który przychodzi po fazie szczytu. W takim przypadku spotykamy się często ze spadkiem PKB oraz wzrostem bezrobocia. W przypadku tej fazy często może pojawiać się inflacja oraz zmniejszone wydatki przedsiębiorstw, które akumulują kapitał na trudne czasy.
- Recesja – jak sama nazwa mówi gospodarka znajduje się na dnie, czyli gorzej być nie może. To faza, która charakteryzuje się dynamicznym wzrostem bezrobocia oraz wolnym przyrostem PKB, nierzadko spadkiem. Odwrócenie trendu wymaga niejednokrotnie interwencji ze strony państwa, m.in. poprzez obniżenie stóp procentowych
Warto wiedzieć, że cykl koniunkturalny ma to do siebie, że jego fazy przenikają i tworzą pewną zależność. Oznacza to, że gospodarka, która przechodzi fazę recesji w bliższym, bądź dalszym okresie czasu może liczyć na zatoczenie koła od nowa. To znaczy, że dzięki odpowiednim decyzjom oraz sytuacji makroekonomicznej recesja może na nowo przerodzić się w ożywienie, które następnie przejdzie w drugą i trzecią fazę, aż do momentu kolejnego kryzysu.
Kryteria zewnętrzne
Fazy rozwoju gospodarczego charakteryzują się tym, że są powtarzalne. Jednak rozwój gospodarczy nie zamyka się w obrębie danego państwa. Dzisiejsze procesy globalizacyjne sprawiają, że na sytuację danego kraju często wpływ mają różne czynniki zewnętrzne.
Przykładowo, odcięcie eksportu do danego kraju może spowodować wyraźnie załamanie danej gospodarki oraz nagły spadek PKB. Co więcej, państwa funkcjonujące w określonych organizacjach często są uzależnione od ich pomocy. Przykładowo, Unia Europejska przekazuje Polsce pieniądze na odpowiednie wydatki. Dzięki temu zastrzykowi gotówki rozpoczynają się znaczące inwestycje, które są jedną ze składowych PKB.
Warto mieć taką wiedzę. Ciekawy i cenny artykuł.